اوپک در محاصره محیط و محاط

طبق گزارش‌های منتشر شده، اوپک در ماه گذشته میلادی به روایت منابع ثانویه خود 33میلیون و 643هزار بشکه در روز و به روایت IEA معادل 33میلیون و 800هزار بشکه در روز تولید نفت خام داشته است. آمارهایی که در هر دو صورت، با سقفی که اعضای سازمان در نشست الجزیره روی آن توافق کردند، فاصله چشمگیر دارد.

نکته دیگر مهم در گزارش اوپک کند شدن روند تولید نفت خام ایران براساس آمار منابع ثانویه سازمان است، ایران در این ماه تنها 27هزار بشکه نسبت به ماه قبل میلادی به تولید نفت خام خود افزوده است. آژانس بین‌المللی انرژی در بخشی از گزارش خود هشدار داده است که اگر اعضای اوپک نتوانند در نشست 30 نوامبر برنامه کاهش سقف تولید را با جزییات مشخص کنند، سال 2017 جهان با «رشد بی‌رحم عرضه نفت خام» مواجه خواهد شد؛ این نتیجه مشخص اما با اختلاف شدید آماری که میان اوپک و اعضای آن در جدول تولید این ماه وجود دارد، چالش‌برانگیز به نظر می‌رسد. برای مثال ایران در این ماه تولید نفت خام خود برای ماه اکتبر را 3میلیون و 920هزار بشکه در روز اعلام کرده است که با آمار منابع ثانویه سازمان 230هزار بشکه اختلاف دارد. همچنین بر این باور هستند که انتخاب شدن دونالد ترامپ به عنوان رییس‌جمهور ایالات متحده، می‌تواند تصمیم اعضای اوپک در نشستی که کمتر از 3هفته به آن فرصت باقی است را پیچیده‌تر کند. سیاست‌های ترامپ می‌تواند تولید نفت خام در امریکا را با کاهش هزینه همراه کند که تهدیدی برای سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام خواهد بود. گزارش تحلیلی-تفصیلی از وضعیت فعلی نفت خام و پیچیدگی تبعات تصمیم اوپک در نشست 30نوامبر را در ادامه می‌خوانید.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام دیروز جمعه، گزارش ماه نوامبر خود را منتشر کرد. در ابتدای این گزارش، مساله قیمت نفت خام مورد تحلیل قرار گرفته و نوشته شده است که قیمت سبد نفتی مرجع اوپک در ماه اکتبر 4دلار و 98سنت در هر بشکه افزایش یافت و به میانگین 47دلار و 87سنت در هر بشکه رسید. قیمت نفت برنت در بورس لندن و نفت WTI در بورس نیویورک نیز به ترتیب 4دلار و 15سنت و 4دلار و 71سنت در هر بشکه رشد قیمت را تجربه کردند. میانگین قیمت این دو نفت‌خام بین‌المللی نیز به ترتیب 51دلار و 39سنت و 49دلار و 94سنت در هر بشکه بود. براساس گزارش اوپک کاهش حجم ذخایر نفت ایالات‌متحده و گفت‌وگوها در مورد ایجاد تعادل مجدد در بازار، دو دلیل عمده این رشد قیمت است. هرچند در این میان عواملی نیز بر قیمت نفت فشار آوردند و مانع از رشد بیشتر آن شدند که از آن جمله می‌توان به افزایش شمار ریگ‌های حفاری در ایالات‌متحده، تقویت ارزش دلار و اقدام به Profit Taking توسط سرمایه‌گذاران در بازارهای نفت (پس از نشست الجزایر) است. در بازارهای مالی «پرافیت تیکینگ» به حالتی اطلاق می‌شود که ارزش یک سهام یا یک کالا پس از یک افزایش قیمت ناگهانی با افت قیمت بدون دلیل مواجه می‌شود و در این حالت سرمایه‌گذاران برای حفظ سودآوری خود اقدام به فروش آن سهم یا کالا در بازار می‌کنند. همچنین فاصله قیمتی دو سبد نفتی برنت و WTI نیز در ماه گذشته به یک‌دلار و 45سنت در هر بشکه تنزل پیدا کرد که این امر سبب تشویق واردکنندگان امریکایی به استفاده از گریدهای مرتبط با نفت برنت شد.

 ثبات اقتصاد جهانی

در تازه‌ترین گزارش اوپک اکثر پیش‌بینی‌های تیم تحقیقاتی این کارتل نسبت به ماه گذشته دست نخورده باقی مانده است. از آن جمله می‌توان به عدم تغییر پیش‌بینی رشد 2.9درصدی برای سال جاری و رشد 3.1درصدی برای سال 2017 اشاره کرد. همچنین رشد اقتصادی کشورهای OECD نیز در سطح 1.6درصد در سال جاری و 1.7درصد در سال 2017 باقی مانده است. هرچند اوپک پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی منطقه اروپا را به 1.6درصد برای سال جاری و 1.3درصد برای سال آینده افزایش داده است. همچنین اوپک در این گزارش پیش‌بینی خود برای رشد اقتصادی چین را بهبود بخشیده است. این سازمان رشد چین برای سال 2016 را معادل 6.7درصد و برای سال 2017 معادل 6.2درصد پیش‌بینی کرده است. این در حالی ‌است که پیش‌بینی اوپک از رشد اقتصادی هند نسبت به گزارش قبلی دست‌نخورده و در سطح 7.5درصدی برای سال جاری و 7.2درصدی برای سال 2017 باقی مانده است. اوپک همچنین پیش‌بینی می‌کند که روسیه در سال 2017 و پس از تجربه کاهش 0.6درصدی در رشد اقتصادی خود، رشدی معادل 0.8درصد را تجربه کند. برزیل نیز کما فی‌السابق انتظار می‌رود که پس از کاهش 3.4درصدی در رشد اقتصادی خود در سال جاری رشدی معادل 0.4درصد را در سال 2017 تجربه کند.

 تقاضای جهانی نفت

در گزارش روز گذشته اوپک اشاره شده است که انتظار می‌رود میانگین تقاضای جهانی نفت در سال 2016 معادل یک‌‌میلیون و 230هزار بشکه در روز افزایش یافته و به سطح 94میلیون و 400هزار بشکه در روز برسد. این افزایش تقاضا برآیند دو بردار متضاد است. براساس گزارش اوپک عملکرد امریکای‌لاتین و خاورمیانه کمتر از حد انتظار بوده است. اما این مساله به‌طور کامل توسط رشد فراتر از انتظار نفت در بخش اروپایی OECD و آسیا-پاسیفیک جبران شده است. همچنین رشد تقاضای نفت در سال 2017 نسبت به گزارش‌ ماه اکتبر بدون تغییر باقی‌مانده و انتظار می‌رود این آمار، با رشد یک‌میلیون و 150هزار بشکه مواجه شده و به 95میلیون و 550هزار بشکه در روز برسد.

 عرضه جهانی نفت

اوپک در گزارش این ماه پیش‌بینی خود از کاهش عرضه کشورهای غیراوپکی را تعمیق بخشیده است. براساس این گزارش، انتظار می‌رود عرضه این کشورها در سال 2016 معادل 780هزار بشکه در روز کاهش پیدا کند. اوپک در گزارش این ماه نسبت به گزارش ماه اکتبر 100هزار بشکه دیگر به پیش‌بینی خود از کاهش تولید غیراوپکی‌ها افزوده است. بر این اساس تولید غیراوپکی‌ها در سال 2016 معادل 56میلیون و 200هزار بشکه در روز خواهد بود. همچنین اوپک پیش‌بینی خود از عرضه غیراوپکی‌ها در 2017 را حدود 10هزار بشکه کاهش داده و رشد 230هزار بشکه‌یی را برای این کشورها متصور شده است. بدین‌ترتیب پیش‌بینی می‌شود که مجموع تولید غیراوپکی‌ها در سال 2017 معادل 56میلیون و 430هزار بشکه در روز باشد.

در این گزارش، ذکر شده که انتظار می‌رود تولید NGL کشورهای اوپک در سال 2017 به میانگین 6میلیون و 430هزار بشکه در روز برسد که نسبت به سال جاری حدود 150هزار بشکه بیشتر است. همچنین براساس اعلام منابع ثانویه تولید نفت کشورهای اوپک در ماه اکتبر حدود 240هزار بشکه در روز افزایش یافته و به 33میلیون و 640هزار بشکه در روز رسیده است.

 این رقم در حالی از سوی اوپک مطرح شده که روز پنج‌شنبه آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش ماهانه خود ادعا کرده که تولید نفت کشورهای اوپک به 33میلیون و 830هزار بشکه در روز رسیده است.

 روند ذخایر نفت

 در بخش دیگری از گزارش ماه نوامبر سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام آمده است که حجم ذخایر تجاری کشورهای OECD در ماه سپتامبر کاهش یافت تا به سطح 3میلیارد و 52میلیون بشکه برسد. هرچند با وجود این کاهش، حجم ذخایر فعلی OECD حدود 304میلیون بشکه از میانگین 5‌ساله بالاتر است. افراز این مازاد عرضه نشان می‌دهد که سهم نفت‌خام از این رقم حدود 165میلیون بشکه و سهم فرآورده‌ها حدود 138میلیون بشکه است. به عبارت دیگر حجم ذخایر تجاری نفت در ماه سپتامبر به 65.7 روز رسید که  6.5روز بالاتر از میانگین فصلی است.

 210 هزار بشکه اختلاف از منابع ثانویه تا اعلام رسمی

بررسی آمار تولید نفت کشورهای اوپک براساس منابع ثانویه نشان‌دهنده جهش تولید لیبی و نیجریه است. دو کشوری که پس از گذار از درگیری‌های داخلی و با مستثنا ‌شدن از فریز نفت، اسب افزایش تولید خود را زین کرده‌اند. بر این اساس بیشترین افزایش تولید در ماه اکتبر به نیجریه اختصاص یافت که توانست 170هزار و 200بشکه به تولید خود بیفزاید. پس از نیجریه لیبی با 167هزار و 500بشکه و عراق با 88هزار و 300بشکه در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در این بین ایران تنها 27هزار و 500بشکه به تولید خود افزوده است. آنگولا نیز شدیدترین کاهش تولید در میان اعضای اوپک را در اختیار دارد و تولید این کشور در ماه اکتبر حدود 165هزار بشکه نسبت به ماه سپتامبر کاهش یافت. عربستان‌سعودی نیز در این ماه شاهد کاهش 51هزار و 700بشکه‌یی بود.

در جدول رده‌بندی تولیدکنندگان، عربستان‌سعودی کماکان با تولید 10میلیون و 532هزار بشکه در صدر قرار دارد و پس از آن عراق با 4میلیون و 561هزار بشکه و ایران با 3میلیون و 690هزار بشکه در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

به‌طور کلی مجموع تولید ماه اکتبر کشورهای اوپک نسبت به ماه سپتامبر 236هزار و 700بشکه افزایش داشته‌ و به 33میلیون و 643هزار بشکه در روز رسیده است. اما در این میان اختلاف قابل توجهی میان سطح تولید ایران براساس اعلام منابع ثانویه و اعلام رسمی وجود دارد. براساس اعلام رسمی، ایران توانسته است در ماه اکتبر 3میلیون و 920هزار بشکه در روز تولید کند که نشان‌دهنده وجود اختلاف 230هزار بشکه‌یی است.

همچنین عربستان نیز در اعلام رسمی تولید خود رقم 10میلیون و 625هزار بشکه را اعلام کرده که 93هزار بشکه بیشتر از اعلام منابع ثانویه است. عراق نیز تولید ماه اکتبر خود را رسما 4میلیون و 776هزار بشکه در روز اعلام کرده است. اختلاف این رقم با رقم اعلامی از منابع ثانویه نیز 215هزار بشکه است.

هرچند برخی کشورها تولید خود را به صورت رسمی اعلام نکرده‌اند اما محاسبات با مستثنی کردن این کشورها نشان می‌دهد که به‌طور میانگین اختلاف 88هزار بشکه‌یی بین اعلام رسمی کشورها و اطلاعات منابع ثانویه در زمینه تولید در ماه اکتبر وجود دارد.

 بیشترین افزایش قیمت نفت نصیب ایران

سبد نفتی مرجع اوپک به‌طور میانگین در ماه اکتبر 11.6درصد نسبت به ماه سپتامبر افزایش قیمت داشته و با 4دلار و 98سنت افزایش به سطح 47دلار و 87سنت رسیده است. اما در این میان نفت‌‌ سنگین ایران بیشترین رشد دلاری قیمت را در بین تمام اعضای اوپک تجربه کرد و هر بشکه از نفت‌خام این کشور در ماه اکتبر نسبت به ماه سپتامبر 5دلار و 91سنت افزایش یافت و هر بشکه 47دلار و 30سنت معامله شد. در ماه اکتبر گران‌ترین نفت در بین اوپکی‌ها متعلق به نفت «موربان» امارات متحده عربی‌ بود که هر بشکه 51دلار و 19سنت معامله شد. ارزان‌ترین نفت اوپکی‌ها نیز در اختیار ونزوئلایی‌ها بود که هر بشکه از نفت‌خام «مری» خود را معادل 42دلار و 36سنت به فروش رساندند.

 تفاوت آماری اوپک و  IEA

آژانس بین‌المللی انرژی و سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام، همواره به فاصله یک روز گزارش‌های چشم‌انداز ماهیانه نفت خام خود را منتشر می‌کنند. 10 نوامبر و یک روز پیش از گزارش اوپک، IEA در گزارش خود نسبت به نشست 30 نوامبر سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت خام واکنش نشان داده و نوشت که اگر اعضای سازمان نتوانند در این نشست به توافقی جدی دست پیدا کنند و برخی از کشورهای عضو به روند گسترش تولید نفت خام خود ادامه دهند، سال آینده میلادی جهان با «رشد بی‌رحم عرضه جهانی نفت خام» مواجه خواهد شد. وضعیتی که در آن چشم‌اندازی بسیار ضعیف برای قیمت‌‌های بالاتر وجود داشته و حتی خطر کاهش قیمت‌ها نیز وجود دارد.

برآورد آژانس بین‌المللی انرژی از رشد تقاضای نفت خام در سال 2016 به برآورد اوپک نزدیک بوده و یک‌میلیون و 200 هزار بشکه در نظر گرفته شده است اما در مورد رشد مصرف در سال 2017، IEA آماری خوشبینانه‌تر از اوپک داشته و اعتقاد دارد که سال آینده میلادی نیز یک میلیون و 200هزار بشکه در روز به مصرف جهانی نفت خام اضافه می‌شود. آماری که اوپک آن را یک‌میلیون و 150 هزار بشکه در نظر گرفته است.

دیگر تفاوت میان گزارش آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک، آمار تولید نفت خام اوپک در ماه پیشین میلادی است. در حالی که اوپک بر اساس اطلاعات منابع ثانویه این آمار را 33 میلیون و 643هزار بشکه در روز اعلام کرده است، IEA این تولید را معادل 33 میلیون و 800 هزار بشکه در روز منتشر کرده است؛ آماری که حدود 170 هزار بشکه اختلاف را نشان می‌دهد.

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش چشم‌انداز ماهیانه بازار نفت خام خود، به افزایش تولید نفت خام کشورهای غیر اوپک نظیر روسیه، برزیل، کانادا و قزاقستان در ماه گذشته میلادی نیز اشاره کرده است. IEA می‌نویسد که روسیه در سال 2016 معادل 200 هزار بشکه بر تولید نفت خام خود افزوده است و در سال بعد نیز توانایی افزایش 200هزار بشکه‌یی تولید را دارد. مساله‌یی که در صورت عدم توافق کشورهای اوپک برای کاهش تولید، به خطری جدی برای مازاد عرضه در سال 2017 بدل خواهد شد.

IEA که نهادی مرتبط با مصرف‌کنندگان نفت خام بوده و در منافع چندان با اوپک همراستا نیست، در بخش دیگری از گزارش خود می‌نویسد که نتیجه نشست 30 نوامبر در هر صورت تاثیری جدی بر بازار نفت خام در کوتاه و میان مدت داشته و اگر به توافقی برای کاهش سقف تولید منجر شود، به سرعت در سال 2017، مازاد عرضه را به کمبود عرضه تبدیل خواهد کرد.

 ترامپ؛ معضل جدید اوپک

در وضعیتی که سازمان اوپک با یکی از چالش‌برانگیز‌ترین دوران خود مواجه بوده و اختلاف میان آمارهای منابع ثانویه این سازمان، با آمار اعلام شده از سوی کشورها به صورت مستقیم به آتش زیر خاکستر نشست 30 نوامبر بدل شده است، تکیه زدن دونالد ترامپ بر صندلی ریاست‌جمهوری به دردسری جدید در این زمینه بدل شده است.  روز گذشته فایننشال تایمز در گزارشی به این مساله پرداخت که با انتخاب شدن ترامپ به‌عنوان رییس‌جمهور ایالات‌متحده، شاید کلاف اوپک بیش از پیش سردرگم شود. گزارش این روزنامه که البته از دیدگاه برخی، تا حدودی نیز غلوآمیز نوشته شده بود به این مساله اشاره می‌کرد که در صورت تحقق وعده‌های ترامپ برای سهولت حفاری نفتی در امریکا، بازار دستخوش تغییراتی خواهد شد. فایننشال تایمز در ادامه به این مساله پرداخته است که سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام به تازگی رویکرد خود در قبال مازاد عرضه نفت خام را تغییر داده و تصمیم به کاهش سقف تولید گرفته است. یکی از دلایلی که اوپک تاکنون دست به این روش نمی‌زد، ترس این سازمان و در راس آن عربستان سعودی، در زمینه «از دست دادن سهم بازار» در رقابت با دیگر تولید‌کنندگان نفت خام و به زمین زدن آمار تولید نفت خام شیل امریکا بود. اوپک در ادامه تصمیم گرفت قیمت‌ها را در کانال 55 الی 60 دلار حفظ کند، کانالی که به اعضای سازمان برای افزایش درآمدها کمک می‌کرد و همزمان فاقد جذابیت کافی برای تولید‌کنندگان نفت شیل در قیاس با نفت 100 دلاری بود.

ترامپ اما می‌تواند این محاسبات اوپک را به‌هم بریزد، اگر رییس‌جمهور منتخب مردم امریکا، قوانین رگولاتوری، قرارداد آب و هوا (پاریس) و مهم‌تر از همه مالیات کمپانی‌های تولید‌کننده نفت خام را تغییر دهد، نقطه سر به سری قیمت نفت خام برای سودآوری این کشورها نیز با کاهش مواجه خواهد شد. البته گزارش فاینانشیال‌تایمز براساس فرضیات نوشته شده و هنوز نشانه‌یی مشخص از احتمال وقوع چنین رویدادهایی در صنعت جهانی نفت خام مشاهده نشده است.