دینامیت خفته تهران خنثی می‌شود

دیروز در مراسم رونمایی از سیستم هوشمند الکترونیکی قطع جریان خودکار گاز اعلام شد به واسطه کسب نتایج مثبت از تست‌های اولیه این سیستم که به مراتب عملکردی سریع تر از سیستم مکانیکی تولید کشورهای خارجی دارد؛ مقرر شده 400 ایستگاه توزیع گاز شهری در تهران به سیستم هوشمند الکترونیکی قطع خودکار گاز شهری مجهز شوند؛ تا در اثر هر نوع لرزش زمین ناشی از زلزله و همچنین رفتار غیر طبیعی درون زمین ناشی از فرونشست، جریان توزیع گاز در خطوط لوله‌های اصلی و فرعی قطع شود و از انفجار ناشی از شکست لوله گاز در شهر جلوگیری به عمل آید.

هم اکنون خطوط انتقال گاز شهری یکی از سه شریان اصلی و حیاتی زیر زمینی پایتخت محسوب می‌شود و مدت‌هاست مدیران بحران شهر تهران درباره وجود یک نگرانی عمده در رابطه با تهدیدهای ناشی از انفجار گاز در شرایط زلزله یا فرونشست زمین هشدار می‌دهند. به اعتقاد آنها آن چیزی که در حال حاضر بیش از زلزله و حرکات غیر طبیعی درونی زمین و همچنین حوادث فرونشست که اخیرا در شهر تهران به‌صورت سریالی در حال تکرار است، پایتخت را تهدید می‌کند، انفجار انشعابات و لوله‌های توزیع گاز به‌عنوان «حادثه ثانویه» رخدادهای طبیعی و غیر مترقبه است. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، خطوط انتقال و توزیع گاز در پایتخت هم‌اکنون در حکم یک دینامیت خفته در صورت وقوع زلزله یا بروز فرونشست می‌تواند تلفاتی به مراتب چند برابر از رخداد اولیه را برای پایتخت رقم بزند. حادثه خرداد ماه فرونشست زمین در منطقه «شهران» نشان داد ریزش خیابان در این محله اگر به انفجار خط لوله گاز محلی منجر نمی‌شد به‌طور قطع تلفات و خسارات محسوسی مشابه آنچه اتفاق افتاد، به بار نمی‌آورد.

اما فرونشست زمین در محله شهران از آنجا که باعث شکستگی خط لوله گاز محلی شد به دلیل مجهز نبودن ایستگاه‌های توزیع و انتقال گاز به قطع کن‌های اتوماتیک جریان گاز، انتشار گاز در محل فرونشست و در نتیجه انفجار را رقم زد. این در حالی است که در همان زمان وقوع حادثه شهران وچند روز پس از آن گزارش‌های غیررسمی درباره جزئیات وقوع این حادثه اعلام کردند در غیاب نبود سیستم‌های الکترونیکی و خودکار قطع جریان گاز، برای قطع جریان گاز در این منطقه به‌صورت دستی زمان زیادی سپری شد طوری که اقدامات صورت گرفته در این زمینه نتوانست از حادثه انفجار جلوگیری کند. تحقیقات  حاکی است سیستم هوشمند الکترونیکی قطع خودکار گاز شهری در حال حاضر در یکی از محله‌های شمال غرب تهران نصب شده است؛ در حال حاضر خطوط اصلی انتقال گاز در محله شهرک غرب واقع در منطقه 2 پایتخت به سیستم هوشمند الکترونیکی قطع خودکار گاز مجهز است که در واقع به عنوان پروژه‌ پایلوت نصب سیستم هوشمند الکترونیکی قطع خودکار جریان گاز در این محله فعال است.

بنا بر آنچه طراحان این سیستم دیروز اعلام کردند با اهتمام زیادی که هم اکنون از سوی شرکت ملی گاز و همچنین مسوولان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این وجود دارد، به زودی این سیستم در ورودی اصلی انشعابات گاز خانگی و همچنین سایر ساختمان‌ها نصب خواهد شد؛ ضمن اینکه هم اکنون شرکت ملی گاز برای نصب این سیستم در مسیر خطوط اصلی توزیع گاز شهری در 400 ایستگاه توزیع گاز پایتخت اعلام آمادگی کرده است. در حال حاضر بر اساس آخرین ویرایش مقررات ملی ساختمان نصب سیستم قطع خودکار جریان گاز برای ساختمان‌های مهم و خیلی مهم از جمله ساختمان‌های با ارتفاع بیش از 8‌متر الزامی است؛ این در حالی است که به گفته رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به دلیل نبود تولید داخلی در این زمینه و واردات تعداد محدودی از نمونه‌های خارجی این دستگاه الزامی برای نصب این سیستم در سایر ساختمان‌ها تعریف نشده بود. به گفته محمد شکرچی‌زاده با تولید این دستگاه در داخل، وزارت راه و شهرسازی در تلاش است در ویرایش جدید مقررات ملی ساختمان نصب دستگاه هوشمند الکترونیکی قطع خودکار جریان گاز را برای تمام ساختمان‌ها اعم از مسکونی و غیر مسکونی الزامی کند.

تفاوت سیستم قطع خودکار گاز تولید شده از سوی یک شرکت دانش‌بنیان داخلی با نمونه خارجی آن این است که دستگاه تولید شده در داخل به‌صورت کامل هوشمند و الکترونیکی است، ضریب خطای کمتری دارد و نسبت به رفتارهای درونی زمین ناشی از لرزش یا زلزله از حساسیت بیشتری برخوردار است. این در حالی است که نمونه‌های خارجی که تاکنون در موارد محدودی در برخی ساختمان‌های مهم و خیلی مهم نصب شده بود مکانیکی بوده و در برابر هر نوع ارتعاش با منشا زلزله و غیر زلزله –همچون لرزش‌های ناشی از عبور وسایل نقلیه سنگین از مجاورت محل نصب این دستگاه – حساسیت داشته و بعضا در موارد غیر ضروری منجر به قطع انشعاب گاز ساختمان می‌شده است. این در حالی است که سیستم هوشمند الکترونیکی قطع خودکار گاز که دیروز در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی رونمایی شد تنها به تغییرات درونی زمین ناشی از وقوع زلزله حساس بوده و تحت تاثیر سایر لرزش‌ها و در موارد غیر ضروری منجر به قطع جریان گاز نمی‌شود.

قطع گاز 2 ثانیه بعد از شروع زلزله

در حالی که مطابق با استانداردهای جهانی، دستگاه‌های خودکار قطع جریان گاز در اثر لرزش زمین حداکثر تا 5 ثانیه بعد از وقوع لرزش جریان گاز را قطع می‌کنند، سیستم هوشمند الکترونیکی قطع جریان گاز که دیروز رونمایی شد حداکثر ظرف 2 ثانیه پس از ساطع شدن موج اولیه وقوع زلزله واکنش نشان می‌دهد و جریان گاز را قطع می‌کند.

مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با همکاری این شرکت دانش‌بنیان و شرکت ملی گاز برای اینکه امنیت و مقاومت تهران و سایر شهرهای کشور را از بابت خطوط لوله گاز شهری بالا ببرد، درصدد است با تغییراتی در مقررات ملی ساختمان نصب این سیستم را در کلیه ساختمان‌ها اجباری کند. تحقیقات از هزینه نصب این سیستم در ورودی ساختمان‌های مسکونی نشان می‌دهد با توجه به قطر لوله‌های انشعاب گاز و همچنین فشار گاز ورودی به این ساختمان‌ها، هزینه نصب این دستگاه برای ساختمان‌های مسکونی معمولی – معمولا 10 واحدی – بین 3 تا 5/ 4 میلیون تومان هزینه دارد. به گفته مسوولان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نصب سیستم‌های قطع خودکار گاز در زمان وقوع زلزله، آتش سوزی ناشی از وقوع زمین لرزه در کشورهای لرزه خیز همچون ژاپن و آمریکا را تا میزان 50 درصد کاهش داده است.

سیستم جدید قطع گاز برای فرونشست

طراحان سیستم هوشمند الکترونیکی قطع خودکار جریان گاز در زمان وقوع زلزله همچنین از طراحی سیستمی خبر دادند که در زمان وقوع فرونشست زمین جریان گاز شهری را در نتیجه کاهش یا افزایش غیرطبیعی فشار گاز ناشی از شکست لوله‌های توزیع گاز، به‌صورت خودکار قطع می‌کند. به این ترتیب با نصب این سیستم که به «شیرهای تغییر فشار» معروف هستند در هنگام وقوع حوادثی مانند فرونشست زمین، مشابه آنچه طی ماه‌های اخیر موارد مختلفی از آن در پایتخت رخ داد – به محض ایجاد شکست در لوله‌های گاز یا تغییر غیر عادی فشار گاز، جریان گاز در خطوط اصلی و فرعی قطع شده و مانع از ایجاد انفجار می‌شود. رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و ساختمان با بیان اینکه هم اکنون نصب دستگاه اتوماتیک قطع جریان گاز برای کاهش خطرات زلزله در ساختمان‌های با ارتفاع بیش از ۸ طبقه اجباری است؛ اما آماری از میزان اجرایی شدن آن در تهران وجود ندارد،گفت: در ۴۰ سال گذشته ۳۰ درصد زلزله‌های با تلفات ۱۰ هزار نفر در ایران رخ‌داده است.

محمد شکرچی‌زاده در مراسم رونمایی از دستگاه هوشمند الکترونیکی قطع خودکار گاز تصریح کرد: این دستگاه دارای کاربرد قطع گاز و جلوگیری از بروز آتش سوزی در ساختمان‌ها در هنگام وقوع زلزله با قدرت تشخیص و پردازش شتاب است. به گفته وی،همزمان با عرضه این محصول به بازار، استفاده از آن در خط لوله برخی از ساختمان‌ها اجباری می‌شود تا شاهد ارتقای ایمنی ساختمان‌ها در زمان وقوع زلزله و سوانح طبیعی در شهرها باشیم.

شکرچی‌زاده افزود: دستگاه مزبور برقی است؛ اما با قطع برق باتری‌های آن شروع به‌کار می‌کنند تا دستگاه بتواند در زمان مورد نیاز جریان گاز را به‌صورت اتوماتیک قطع کند. وی افزود: سیستمی که رونمایی شد در کسری از ثانیه تغییرات درونی زمین را تحقیق و پردازش می‌کند و با توجه به امواج زلزله، سیگنالی را برای قطع سیستم گاز ارسال می‌کند. رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه 80 درصد این دستگاه با توان داخلی تولید شده است، اظهار امیدواری کرد که در سال‌های آینده این رقم به 100 درصد برسد.وی با تاکید بر اینکه اقدامات انجام شده در قالب این پروژه منحصر به فرد بوده است، ادامه داد: با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان و شرکت ملی گاز توانستیم یک کار تحقیقاتی و پژوهشی را به یک محصول کاربردی تبدیل کنیم و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مسوولیت این پروژه را تا 10 سال آتی برعهده خواهد داشت.

شکرچی‌زاده با بیان اینکه هم اکنون 20درصد از شهرهای کشور در معرض خطر زلزله به میزان بسیار زیاد و 80 درصد دیگر شهرها در معرض خطر زیاد زلزله قرار دارند، خاطرنشان کرد: در 40 سال گذشته 30 درصد از زلزله‌هایی که در کشور رخ داده است بیش از 10 هزار نفر کشته بر جای گذاشته است. این در حالی است که جمعیت کشور ما تنها حدود یک درصد از جمعیت کل دنیاست. وی تاکید کرد: در کنار پرداختن به بخش سازه‌ای و مقاومت سازه‌ای در ساخت و سازها، باید به اجزای غیرسازه‌ای و تامین امنیت در آنها نیز توجه خاصی شود که عدم توجه کافی به آنها آثار منفی و تلفات جمعی زیادی دارد. به گفته وی یکی از این اجزای غیر سازه‌ای که بی توجهی به موضوع ایمنی در آن می‌تواند منجر به تلفات بسیار شدید در زمان وقوع زلزله شود، سیستم لوله‌کشی گاز و انتقال گاز در شهر، واحدهای مسکونی و صنایع است که هم اکنون تهدید جدی برای پایتخت وسایر شهرها در زمان وقوع زلزله محسوب می‌شود.

200 هزار پلاک خطرناک د رتهران

بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 90 که از سوی مرکز آمار ایران انجام شد، در حال حاضر حدود یک میلیون و100 هزار پلاک مسکونی در شهر تهران وجود دارد که از این میزان 200هزار پلاک یا 200 هزار ساختمان مسکونی در بافت‌های فرسوده قرار دارد. هم اکنون عمده علمک‌های توزیع گاز روی دیوارهای این ساختمان‌ها نصب شده که بنا بر اظهار نظر مسوولان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی این دیوارها خطرناک‌ترین مکان برای نصب علمک گاز هستند؛ چرا که این دیوارها فاقد هرگونه اسکلت مقاوم و پایدار در برابر زلزله هستند.مسوولان این مرکز تاکید کردند علاوه بر نصب سیستم هوشمند الکترونیکی قطع خودکار گاز لازم است در این زمینه نیز تمهیدات لازم به عمل آید و علمک‌های توزیع گاز در مکان‌های مناسبی از ساختمان‌ها که دارای ایمنی کافی در برابر زلزله هستند، تعبیه شوند.

 دستگاه الکترونیکی قطع گاز حساس به امواج زلزله، سیستمی هوشمند و پیشرفته است که امواج زلزله را شناسایی کرده و با توجه به نرم‌افزار مربوطه امکان خطا در آن وجود ندارد و لرزش‌های محیطی ناشی از عبور و مرور ماشین آلات سنگین و هرگونه لرزش غیرزلزله‌ای باعث قطع گاز ساختمان به واسطه این دستگاه نخواهد شد.