چه کسانی بازار ارز را بهم ریختند؟

به گزارش  (Banker)،از جمله بحران هایی که در دولت دوازدهم به شکل مشخصی نمود کرده است نوسان نرخ دلار و روند رو به افزایش روز به روز و حتی لحظه به لحظه آن است. موضوعی که حتی اقتصاد دان های حامی دولت نیز نتوانستند در مقابل آن سکوت کنند و گلایه های خود از دولت را بروز داده اند.اما نکته جالب این است که اقتصاددان های حامی دولت همچون فعالان سیاسی جریان اصلاح طلب اغلب راضی نیستند که ارز تک نرخی بماند. برای همین هم حمله چند جانبه ای را علیه دولت در خصوص سیاست ارزی دولت شکل داده اند.
محمد طبیبیان یکی از اقتصاددان هایی است که به تازگی انتقاد از سیاست ارزی دولت را در کانال تلگرامی خود مطرح کرده است. او در مطلبی نوشته است: «در خبرها آمده است که دولت پذیرفته، صادرکنندگان و واردکنندگان به صورت توافقى ارز مبادله کنند.این اقتصاددان اصلاح طلب معتقد است با آزاد کردن نرخ ارز قیمت ها پایین نمی آید. اما در صورتی که دولت اجازه دهد بازاری بوجود بیاید تا فعالان اقتصادی در آن به معامله دلار بپردازند جلوی رانت های بوجود آمده برای واردکننده ها گرفته خواهد شد.از لحن کنایی طبیبیان در این مطلب این گونه استنباط می شود که اقدامات دولت در خصوص سیاست ارزی آن با خواسته های اصلاح طلبان فاصله بسیاری دارد. با این حال ابلاغ طرح های اخیر دولت در خصوص مبادله ارز میان فعالان اقتصادی به مذاق آنها خوش آمده است. هر چند هنوز دلار تک نرخی و 400 تومان یارانه پرداختی دولت برای واردات کالاهای ضروری برای اصلاح طلبان نامطلوب است.اعتراض طبیبیان به سیاست تک نرخی کردن ارز را می توان در ادامه هجمه های چند ماه اخیر اصلاح طلبان به موضوع نرخ گذاری دلار توسط دولت ارزیابی کرد.اغلب رسانه های اصلاح طلب در روز 20 فروردین که اسحاق جهانگیری، معاون اول دولت خبر تک نرخی کردن ارز را اعلام کرد اقدام به قهرمان سازی از شخصیت او پرداختند و تلاش کردند این موضوع را ناشی از همت بلند جهانگیری قلمداد کنند. در حالی که تلاش رسانه های اصلاح طلب برای تعریف کردن از شخصیت جهانگیری خیلی به طول نکشید و هنگامی که متقاضیان ارز نتوانستد به دلار 4200 تومانی دسترسی پیدا کنند، چرخش اصلاح طلبان نسبت به این سیاست ارزی به شکل محسوسی آغاز شد.صبح روز 22 اردیبهشت روزنامه همدلی تیتر «آقای جهانگیری؛ این تک نرخی کردن واقعی نیست» را برای سرکوب سیاست ارزی دولت تنها دو روز بعد از اعلام آن توسط معاون اول رئیس جمهور انتخاب کرد. نویسنده این مقاله در خصوص انتقاد خود به سیاست ارزی دولت معتقد است حاصل تک نرخی کردن ارز گسترش رانت، فساد و عدم شفافیت است.هر چند روزنامه همدلی به عنوان یک رسانه شاخص جریان اصلاح طلب مطرح نیست و در همان روز که این مقاله منتشر می شود، هنوز رسانه های شاخص این جریان در حال مدیریت افکار عمومی بر موضوع قهرمان سازی جهانگیری هستند. اما این دست رسانه ها هم خیلی زود به جریان منتقدان سیاست ارزی دولت می پیوندند.حتی برخی از این رسانه ها  چند روز قبل از اعلام سیاست ارزی دولت زمینه سرکوب دلار تک نرخی را فراهم کرده بودند و در واقع تعریف از جهانگیری بعد از 20 فروردین فقط یک جریان گذرا برای آنها بود.از جمله روزنامه هایی که زمینه چینی برای سرکوب دلار تک نرخی را انجام داده بود می توان به روزنامه قانون اشاره کرد. در یکی از گزارش های این روزنامه که برای آن تیتر «دلار تک نرخی؛ رویایی بر باد رفته» ضمن انتقاد به سیاست های پیش فروش سکه آمده است که قیمت اعلام شده برای دلار توسط دولت واقعی نیست. حتی این روزنامه قیمت گذاری فعالان بازار (چه بسا دلال ها) را واقعی تر دانسته است.روزنامه آرمان هم چند روز بعد از اعلام سیاست تک نرخی کردن ارز "آب پاکی" را روی دست اصلاح طلبان می ریزد و جهانگیری را بازنده طرح تک نرخی کردن ارز می خواند. در بخشی از این گزارش آمده است:«با نگاه به بازی انجام شده در روزهای اخیر می توان گفت کسانی حتی از دولتی ها خیلی بدشان نمی آمد که او با مطرح کردن ارز تک نرخی به تنهایی هزینه بپردازد. آنها خیال می کردند که با این کار جهانگیری خراب می شود.»روزنامه آرمان در گزارش یاد شده به ریشه یابی دلایل شکست خوردن طرح تک نرخی کردن ارز هم می پردازد و "اختلافات" داخل دولت را عامل آن می داند. نکته جالب توجه این است که آرمان بر خلاف دیگر رسانه های اصلاح طلب دلیل شکست طرح را عامل بیرونی و مخالفان خارج از دولت نمی بیند.خبرگزاری های اصلاح طلبان نیز در حمله به طرح تک نرخی کردن ارز تلاش کردند تا از قافله روزنامه های زنجیره ای این جریان عقب نمانند. به عنوان مثال خبرگزاری ایلنا در مصاحبه با یک فعال سیاسی اصلاح طلب با تیتر «دولت توان تک نرخی کردن ارز را ندارد» به این طرح دولت حمله کرد.در این مطلب به نقل از عبدالله ناصری ضمن اینکه از دولت به خاطر آشفتگی بازار ارز انتقاد شده است، تهدیدات آمریکا علیه برجام به عنوان یکی از عوامل نابسامانی بازار ارز قلمداد شده است. با این حال به نقل از ناصری کشور آبستن یک سری حوادث دانسته شده است که بحران ارزی نتیجه آنها بوده است.در ادامه این مصاحبه نیز این فعال اصلاح طلب دولت را ناتوان در اجرای سیاست تک نرخی کردن ارز فرض کرده است و آمده است: «به نظر من دولت توان تک‌نرخی کردن آن را ندارد. تصمیم دولت مبنی بر نرخ 4200 تومانی دلار غیرعادلانه و غیرکارشناسانه بود. دولت به یکباره قیمتی از دلار را اعلام کرد که شاید روی کاغذ و از نظر علمی صحیح باشد اما بدون در نظر گرفتن حجم انبوه دلار در دست صرافان و مردم بود که با قیمت‌های قبلی که بیشتر از 4200 تومان بود، خریداری شده بودند.قطعا صرافان برای فروش دلارهایی که مدتی قبل با قیمت 5 الی 5200 خریداری کرده بودند از نرخ مورد نظر دولت استفاده نخواهند کرد و راه‌های پنهانی‌ را به کار می‌گیرند تا بتوانند با قیمتی بیشتر دلارهای خود را بفروشند.»درمصاحبه دیگری هم با سعید لیلاز، از اقتصادان ها و فعالان سیاسی اصلاح طلب انجام داده است. در این مطلب هم با تیتر «دلار 4200 تومانی؛ می ماند یا می رود؟» به گمانه زنی پیرامون دلار تک نرخی شده توسط دولت پرداخته شده است. در حالی که این اقتصاددان قرابت فکری هم با روحانی دارد. با این حال فضای مطلب به گونه ای است که عرضه دلار 4200 تومان شانسی ندارد.لیلاز در مقدمه می گوید، قیمت دلار می بایست نزدیک به 5 هزار تومان انتخاب می شد سپس او به طرح این موضوع می پردازد که نمی بایست همه مصارف ارزی بر اساس قیمت 4200 تعیین شود، چرا که این روش به شکست طرح خواهد انجامید.لیلاز در این مصاحبه می خواهد بگوید که با دلار تک نرخی موافق نیست، اما به صراحت چنین موضوعی را عنوان نمی کند. البته می گوید با دلار دو نرخی مشکلی ندارد. اما در باز کردن بسته پیشنهادی خود از طرح سه نرخی ارز رونمایی می کند. به این معنی که می گوید ، دولت برای برخی مصارف ارزی و گشایش ال.سی دلار 4200 تومانی ارائه دهد. برای برخی مصارف ارزی دلار 4900 تومان بدهد که این نرخ دلخواه او هم هست و برای سایر مصارف غیر ضرور به نرخ گذاری در بازار آزاد توجه شود.لیلاز در نهایت بعد از اینکه از طرح سه نرخی ارز خود دفاع می کند، تصریح می کند که قاچاق دانستن نرخ دلار در بازار آزاد طرحی شکست خورده است و به این ترتیب از قیمت گذاری های نجومی دلار در بازار آزاد دفاع می کند و آن را ملاک عرضه و تقاضا می داند.اصلاح طلبان در چند ماهی که از سیاست تک نرخی کردن ارز می گذرد از طریق محافل و رسانه های این جریان به صراحت با این تصمیم دولت مخالفت کردند. حتی بعد از اینکه دولت نحوه تخصیص ارز به گروه های سه گانه و چهارگانه کالایی را اعلام کرد بازهم مخالفت ها ادامه پیدا کرد. اما این مخالفت ها از طریق یادداشت ها و مقاله ها به شکل راهنمایی برای سیاستگذاری و آزاد کردن نرخ ارز تغییر پیدا کرد.نمونه ای از این دست مطالب را به قلم صادق الحسینی می توان ملاحظه کرد. او در مطلبی چند تیتری که یکی از تیترهای آن «به رسمیت شناختن نرخ بازار آزاد و افزایش یارانه نقدی» است به طرح این موضوع می پردازد که وضعیت اقتصادی کشور ویژه است و مسئولان کشور هم آن را می دانند. نویسنده در ادامه تاکید می کند پیشنهادم برای نرخ ارز از ابتدا شیوه دو نرخی بوده است.الحسینی در این مطلب تلاش می کند با ارائه آمارهایی از میزان واردات  توام با قاچاق 70 میلیارد دلاری سال گذشته نتیجه بگیرد نیاز کشور به این میزان دلار است که سهم کالاهای اساسی در آن 15 میلیارد دلار و مابقی سهم سایر کالاهاست که می تواند دلار مورد نیاز آن در سامانه نیما مورد تبادل قرار بگیرد و قیمت گذاری آن هم آزاد باشد.داوود سوری هم از اقتصاددان های اصلاح طلبی است که در یادداشتی در روزنامه اعتماد به پیش بینی آینده تک نرخی کردن ارز پرداخته است و اثر آن را بر قیمت گذاری نرخ حامل های انرژی به شکل منفی دیده است.این اقتصاددان که معتقد است دولت در سیاستگذاری های خود به نظرات مسعود نیلی بی توجهی می کند، در بخشی از یادداشت خود این گونه می نویسد: «... ما بر این باوریم سیاست گذاری‌های صورت گرفته درباره بازار ارز نمی‌تواند در میان و بلندمدت تداوم داشته باشد و منطق اقتصادی حکم می‌کند در آینده‌ای نه‌چندان دور، قیمت‌گذاری ارز تنها برمبنای ملاحظات اقتصادی صورت بگیرد.این گفته حاصل تجربیاتی است که در طول 40 سال گذشته به وجود آمده و هر از چند گاهی دولت‌های مختلف سعی کرده‌اند در مواقع بحرانی نسبت به حل بحران به بخشنامه درمانی روی آورند. به زودی خواهیم دید این بخشنامه‌ها به ضد خود تبدیل شوند و توری مستحکم به دور فعالیت‌های اقتصادی تنیده شود که تحمل آن ناممکن شود و آنگاه است که این بخشنامه‌ها یک به یک ملغی شوند و حاصل آنها تنها فرصت از دست رفته اصلاح اقتصاد و سورچرانی عده‌ای از سفره‌های گسترده رانت موجود در این سیاست‌ها است.»نویسنده در این مقاله تلاش می کند دولت را ترغیب کند تا در مسیر ایجاد تعاملات بین المللی حرکت کند و در ادامه با بر شمردن اهمیت پیروی از اصول اقتصاد بازار این گونه ادامه می دهد: «... اتفاقی که در بازار ارز رخ داد در آینده‌ای نه چندان دور نیز در بازار انرژی رخ خواهد داد و کار به جایی خواهد رسید که دولت نتواند با توجه به مخارج خود و درجا زدن پروژه‌های عمرانی، به قیمت‌های فعلی سوخت تن داده و از آن دفاع کند. پیشنهاد این است که دولت از همین امروز به اصلاح بازار قیمت انرژی بپردازد و به تدریج ساختار بازار حامل‌های انرژی را اصلاح کند. منطق حکم می‌کند که دولت‌ها به جای رسیدن به بحران و سپس تصمیم‌گیری به نوعی سیاستگذاری کنند که مجبور به تصمیم‌گیری‌های ضربتی نشوند و جامعه را نسبت به آینده نگران نکنند.»یادداشت های مشابه نوشته سوری و دیگر کارشناسان اقتصادی اصلاح طلب که در پشت آن نگاهی منطقی پیرامون انتقاد به سیاست تک نرخی کردن ارز دیده می شود، بخشی از یک تلاش چند ماهه است که به نظر می رسد هدف آن کنار گذاشتن کامل سیاست های نرخ گذاری دلار است.به طور حتم اجرای سیاست تک نرخی کردن ارز یا چند نرخی شدن آن موضوعی است که می بایست اقتصاددان ها بدون نگاه سیاسی درباره آن نظر بدهند. به نوشته   تسنیم،اما آنچه که درباره تلاش اصلاح طلبان در این خصوص دیده می شود بیشتر رنگ و بوی راحت طلبی معامله دلار است. به نظر می رسد جریان اصلاح طلب برای دستیابی به این هدف خود حتی به سراغ کارشناسان اقتصادی منطقی هم رفته است تا در نهایت از لابه لای نوشته آنها این گونه نتیجه گیری شود که باید هر طور شده است سیاست تک نرخی کردن ارز کنار گذاشته شود. این تلاشی است که انگار تا به ثمر نرسد اصلاح طلبان دست بردار نیستند.