صادرات نفت افزایش می‌یابد/ بازگشت توتال به ایران/ قراردادهای بلندمدت جایگزین کوتاه‌مدت‌ها‌ می‌شود‌

معاون بین‌الملل وزیر نفت در خصوص آثار نفتی توافقات ژنو پر خبر بود، افزایش و سهل‌تر شدن صادرات نفت، علاقه اروپایی‌ها برای خرید پتروشیمی، واردات قطعات و کاتالیست‌های صنعت پتروشیمی، سکوت توافقنامه درباره درآمدهای جدید نفت و ... برخی از این خبرهاست.
 
 
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس پس از توافق ایران و کشورهای 1+5 به سراغ معاون بین الملل وزیر نفت رفتیم تا درخصوص توافقات صورت گرفته و تاثیر این توافقات بر وضعیت فروش نفت ایران از او بپرسیم.
علی ماجدی که خود یکی از مردان دیپلمات سالهای نه چندان دور وزارت امور خارجه بوده، با حکم وزیر نفت به عنوان معاون بین الملل وزارت نفت مشغول به کار است به همین دلیل در شرایط فعلی یعنی با گذشت کمتر از یک هفته از انجام این توافق هسته ای بهترین گزینه ای بود که می شد سوالات نفتی و آنچه مربوط به دیپلماسی نفت است را با وی مطرح کرد.
اولین مصاحبه تفصیلی وی با رسانه ها پس از قبول سمت معاونت بین الملل وزارت نفت با خبرگزاری فارس انجام شده است.
در این مصاحبه از بازگشت قریب الوقوع شرکت های بزرگ بین المللی نفتی، مذاکره در خصوص آزادشدن پول های بلوکه شده نفت و آخرین وضعیت صادرات گاز به پاکستان صحبت شده است:
* در ابتدا از وقتی که در اختیار ما قراردادید سپاسگذاری می کنیم و مصاحبه را با این سوال آغاز می کنیم که پس از توافق صورت گرفته بین ایران و کشورهای 1+5  گفته می شود تحریم های شدیدی که در چندسال اخیر فروش نفت و جریان حاصل از فروش را نشانه گرفته  به مدت 6 ماه به حالت تعلیق درآمده است، لطفا بفرمایید این تعلیق چه تاثیری بر صنعت نفت کشورمان خواهد گذاشت؟
ماجدی: باید گفت تاثیر تحریم‌ها بیشتر مربوط به سیستم بانکی و مسأله نفت و گاز بوده است. اگر به سوابق تحریم‌ها نگاه کنیم، تحریم‌ها چه یک جانبه و چه چند جانبه همیشه بر روی نفت و گاز هدفگذاری شده بود به طوری که از زمان دولت کلینتون مسأله محدودیت سرمایه‌گذاری در نفت مطرح بود تا به امروز که به اوج خود رسیده است و میزان فروش نفت با محدودیت مواجه شده است.
 باید بگویم همین حدی هم که فروش ایران سهمیه بندی شده به راحتی نتوانستیم نفت بفروشیم و این هزینه‌‌هایی در بر داشته است.
 در حال حاضر هم با تدبیر ریاست جمهوری و تیم مذاکره کننده گام اول شکستن تحریم ها برداشته شد که آثارش در بخش نفت و گار تسهیل و فروش همین‌مقدار نفتی است که مجاز هستیم به فروش رسانیم. اگر به متن توافق نامه نگاه کنیم اشاره شده است تا 6 ماه آینده تحریم جدیدی اعمال نمی‌شود.
*قرادادهای بلند مدت جایگزین کوتاه مدت می‌شود
در این رابطه بیمه‌ها نیز لغو تحریم می‌شوند و همین دو عامل چند اثر خواهد داشت.اول از نظر فروش نفت مشتریان نفت می‌توانند بیایند و قراردادهای بلند مدت 6 ماهه با ما ببندند و این قرار داد جای قراردادهای کوتاه مدت عقد شود و در ثانی هزینه بیمه مشکلی بود که خیلی از کشورها با آن مواجه می شدند، حتی هندی‌ها مشکل زیادی در خصوص بیمه‌ها داشتند.
باید گفت معمولاً نفتکش‌ها توسط بیمه‌های اروپایی بیمه می شَدند، اما وقتی بیمه تحریم شد ما به عنوان فروشنده و هم خریداران نفتمان با مشکل مواجه شدند، بنابراین الان می‌توان گفت معامله روان‌تر و ساده‌تر و با بیمه‌های بین‌المللی صورت خواهد گرفت بنابراین دیگر دغدغه خاطر وجود ندارد و خریداران می‌توانند مطمئن باشند که تا 6 ماه آینده دوباره این مشکلان بر سر راه خرید نفت قرار نمی‌گیرد.
بنابراین در این مقطع این دستاورد را داشته است تا بتوانیم حجم نفتی که سهمیه ما است را به راحتی به فروش رسانیم و خریداران می‌توانند به این دوره 6 ماهه اعتماد کنند زیرا با مشکلی مواجه نخواهند شد که به سراغ دیگر فروشندگان نفت بروند و به راحتی می‌توانند نفت ما را خریداری کنند.
*سکوت توافقنامه درباره درآمدهای جدید نفت
فارس: در مورد روان شدن فروش نفت نکاتی را گفتید، در خصوص باز گرداندن پول نیز این چرخه روان خواهد شد یا باز هم بدهی‌های آنها انباشته می‌شود؟
ماجدی: آن چه که در ترجمه متن تفاهمنامه وجود دارد این است که جلسه به سکوت برگزار شده؛ البته اشاره شده است که مقداری از پول‌های نفت که قبلاً فروختیم و بلوکه شده آزاد شود اما این سئوال نیز برای ما مطرح است که آیا از تاریخ این توافق‌نامه پول‌های فروش نفت ما دوباره بلوکه خواهد شد و تنها 4 یا 6 میلیاردی که گفته‌اند آزاد خواهد شد.
بنابراین برداشت‌ها مشخص نیست. البته در بخشی از متن تفاهمنامه اشاره شده که یک کانال بانکی ایجاد می‌شود تا مبادلات تسهیل کننده باشد که قاعدتاً می‌توان برداشت کرد که این فروش‌های جدید مشکل قبلی را نخواهد داشت.
همچنین باید گفت نفتی که ما هم اکنون می‌فروشیم با گذشته تفاوت کرده است، زیرا نوع بازارهای ما تفاوت کرده است، باید گفت همواره شرق آسیا بیشترین خریدار نفت ایران بودند که الان هم همین‌گونه است؛ در گذشته نفت را بیشتر به شرکت‌ها می‌فروختیم و اکنون نیز شرکت‌ها برداشت می‌کنند اما پشت شرکت‌ها یک توافق دولت با دولت‌ها است. بنابراین باید یک ترتیبات خاصی اندیشیده می‌شد که از پول بلوکه شده استفاده شود، اما یک راه جدید به عنوان نفت در مقابل کالا مطرح شده است که در مجموع، این موضوع به نفع کشور نیست زیرا وقتی ما با دنیا تعامل داریم هیچ اجباری وجود ندارد که حتماً از آن کشور خریدار نفت کالای مورد نیاز خود را وارد کنیم ولی در این تحریم‌ها گفته شده بود که کشور خریدار نفت باید کالا بدهد و یا نقشی واسطه داشته باشد که این موضوع هزینه‌ها را قطعاً افزایش می‌دهد.
حتی برای ما نیز جالب نیست که این کار را انجام دهیم. اما اگر برایر درآمدهای جدید این محدودیت‌ها برداشته شود به نظر می‌رسد برای خریدهای آینده با سهولت بیشتری می‌توانیم خرید کنیم.
 * سال گذشته اتحادیه اروپا وقتی نفت ایران را تحریم کرد مقرر شد تا برخی از کشورهای اروپایی سمت نفت ایران نیایند الان که تحریم‌ها برداشته شود شما دوباره مثلاً به ایتالیا، انگلیس و یونان نفت خواهید فروخت؟
ماجدی: در واقع باید گفت که سقف فروش نفت برداشته نشده است و ما نمی‌توانیم بگوییم احتمالاً اروپایی‌ها برای خرید نفت ایران مراجعه کنند، زیرا یک سهمیه فروش داریم که این سهمیه را ما با زحمت می‌فروشیم بنابراین بعید به نظر می‌رسد اروپایی‌ها برای خرید نفت از ایران مراجعه کنند.
میزان نفت قابل عرضه افزایش پیدا نکرده است؛ فقط جریان فروش نفت تسهیل شده و بعید است شرکت‌های اروپایی برای خرید نفت از ما مراجعه کنند ،اگرچه نیاز آنها به نفت ایران وجود دارد و تمایل دارند برای خرید نفت به ایران بیایند ولی بعید است این اتفاق رخ دهد و الان این امکان وجود ندارد ولی در مورد پتروشیمی شرکت‌های اروپایی اظهار علاقه کرده‌اند و می‌خواهند که محصولات ما را خریداری کنند.
*علاقه اروپایی‌ها به خرید پتروشیمی ایران
سوال: اگر این شرکتهای اروپایی برای خرید محصولات پتروشیمی به ایران بیتیند به نظر شما فروش محصولات پتروشیمی چه مقدار افزایش پیدا می‌کند.
ماجدی: باید گفت بیش از 50 درصد از تولیدات پتروشیمی کشور صادر می‌شود بنابراین با ورود اروپایی‌ها به صنعت پتروشیمی قطعاً گشایش خوبی خواهد شد، اما قاعدتاً اعداد دقیقی  را نمی توان از حجم فروش و یا درآمد حاصله مطرح کرد اما قطعاً کشور به درآمدهای جدیدی دست پیدا خواهد کرد.
سوال: ولی باید گفت برخی از فعالان صنعت پتروشیمی مانند انجمن کارفرمایان معتقدند تنها 10 درصد از فروش محصولات پتروشیمی را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
ماجدی: البته پتروشیمی‌ها هرگز مشکلات فروش نفت را نداشتند و ما در بدترین حالت صادرات محصولات پتروشیمی را داشتیم ولی برای بازگشت وجوه با مشکلاتی رو به رو بودیم. با توافقات انجام شده قطعاً دست آنها هم باز خواهد شد و  جریان نقل و انتقالات ارز راحت تر صورت خواهد گرفت. 
سوال: این آزادی شامل واردات قطعات و کاتالیست هم می‌شود؟
ماجدی: در این تفاهمنامه آمده است علاوه بر مواد غذایی و دارو کالاهای غیر تحریمی می‌تواند وارد کشور شود که به نظر می‌رسد یک گشایش نیز در این زمینه خواهد شد و قطعات و کاتالیستهای مورد نیاز پتروشیمی نیز می تواند وارد کشور شود.
*توتال به ایران بازمی‌گردد
* آقای اولاند به تازگی اعلام کرده‌اند که روی تعلیق تحریم‌های ایران کار خواهند کرد آیا شما اطلاع دارید این در حد همان توافقنامه‌ای است که صورت گرفته یا چیزی فراتز است و اتحادیه اروپا می‌خواهد فراتر از آن کار کند.
ماجدی: قبلاً وقتی تحریم‌های آمریکا اعمال می‌شد، اروپایی‌ها در ارتباطتشان با آنها به مشکل برخورد می کردند زیرا هم‌پیمان بودند، ولی برخی از کشورهای اروپایی تحریم‌های آمریکا را اجرا نمی‌کردند و می‌گفتند این تحریم‌ها فراسرزمینی نیست ولی آمریکایی‌ها در چنین وضعیتی آن کشور اروپایی را تحت فشار قرار می‌دادند و آنها را وارد یک چالش سیاسی می‌کردند به همین دلیل اروپا برای آنکه خودش را از این وضعیت خلاص کند جداگانه تحریم‌هایی را وضع می کرد.
بنابراین هر تحریمی که آمریکا جداگانه انجام می‌داد اروپا نیز انجام می‌داد و حتی در برخی از موارد تحریم‌ها را تندتر وضع می‌کردند.
بنابراین اگر اولاند این حرف را زده است به این مفهوم است که در واقع اتحادیه اروپا خارج از آنچه که توافق شده خودش تحریم‌ها را جداگانه تعلیق کند که فراتر از این توافقات خواهد بود.

 
 
سوال: تصور می‌کنید این موضوع به تمایلات شرکت توتال برای ورود به صنعت نفت و گاز ایران مربوط شود؟
ماجدی: الان ما یکسری فعالیت‌های مشخصی با فرانسوی‌ها داریم که ولی فعالیت و همکاری با فرانسه دو شاخص بزرگ دارد که یکی شرکت پژو و دیگری شرکت توتال است.
خودروسازان که مشکلشات حل شده است و حرف اولاند به این مفهوم است که شرکت توتال درگیر اقتصاد ایران شود زیرا بیشترین حجم کاری دو جانبه ما با فرانسه خودرو و نفت است و اگر مشکل خودرو حل شده است باید مشکل توتال هم حل شود.
*افزایش 200 تا 300هزار بشکه‌ای نفت
سوال:این توافقات صورت گرفته می‌تواند در آینده منجر به افزایش فروش نفت ایران شود؟ برخی از تحلیل‌گران غربی می‌گویند صادرات نفت ایران از میزان سقفی که برایش تعیین شده نیز پائین‌تر است و با حل مشکلات بیمه‌ای می‌تواند 200 تا 300 هزار بشکه نفت به رقم صادرات نفت ایران افزوده شود.
ماجدی: همانطور که گفته شد برخی از کشورهای خریدار نفت ایران مانند هند و ژاپن یکی از مشکلاتشان بحث بیمه‌ها بوده است و اگر تحریم بیمه‌ها کاهش یابد به طور قطع صادرات ما کمی افزایش خواهد یافت و به افزایش صادرات می‌توان امیدوار بود.
*ورود ایران به جنگ قیمت برای بازپس‌گیری بازارهای از دست رفته
سوال:آقای زنگنه در ابتدای ورودش به صنعت نفت یک موضع جدی گرفتند و اعلام کردند فروشندگانی که بازارهای ایران را اشغال کرده‌اند یا باید این بازارها را تخلیه کنند و یا انتظار کاهش قیمت‌های نفت را داشته باشند، کاهش قیمت‌های نفت معنی‌های مختلفی می‌دهد شاید تلویحاً منظور آقای زنگنه این بوده که ممکن است تخفیف‌هایی را بدهیم تا بازار را بگردانیم و بازارهای سنتی خود را حفظ کنیم آیا این سیاست در پیش گرفته شد؟
ماجدی: بخش‌ عمده‌ای از بازارهای نفت قراردادهای بلند مدت است و هر کشوری سعی می‌کند سهم خودش را در این بازار افزایش دهد، الان با توجه به این که مقدار صادرات نفت ایران افزایش پیدا نکرده و تنها مقداری فروش نفت و گرفتن پول آن سهل‌الوصول شده است در آینده که تحریم‌ها برداشته می‌شود قاعدتاً این چالش ایجاد خواهد شد و سهمی که ما در کره و ژاپن و دیگر کشورها داشتیم این سهم را دوباره بدست خواهیم آورد و جنگ نرخ قیمت احتمالاً رخ خواهد داد.
بنابراین بهتر است کشورهایی که به تازگی به این بازار ورود پیدا کرده‌اند همکاری کنند و بازاری که در یک مقطع بدست آوردند را تخلیه کرده و کنار بروند.
البته برخی از کشورها مانند عراق سعی کردند تا بازار نفت ایران را تصاحب کنند که با بازگشت سهم نفت ایران قطعا عراق نیز از بازار ما خارج خواهد شد اما اگر کشورهایی که به تازگی وارد بازار شدند نخواهند بازار را تخلیه کنند، قطعاً با چالش قیمتی مواجه خواهند شد.
سوال: برخی از کارشناسان می‌گویند الان ممکن است با خروج آمریکا از بازار نفت به دلیل وجود شیل‌ها دیگر این سیاست موثر نباشد و کشورهای دیگر بخواهند با چنگ و دندان بازارهای خود را حفظ کنند، آیا با این سیاست ما می‌توانیم این بازارها را بازگردانیم.
ماجدی: این سیاست نهایتاً سیاستی است که به نفع کشورهای صادر کننده نخواهد بود زیرا اگر یک مصرف کننده از بازار خارج می‌شود نشان می‌دهد که با مشکل مواجه خواهیم شد و سهم بازار را باید کاهش داد تا قیمت را حفظ کنیم ، بنابراین اگر بخواهیم قیمت را در بازار حفظ کنیم بالاجبار کشورها باید سهمیه خود را کاهش دهند.
 ما می‌خواهیم سهم خود را افزایش دهیم و به همان 2.5 میلیون بشکه برسانیم و در جنگ قیمت همه ضرر خواهند کرد و هنوز هم ما وارد جنگ‌های قیمتی نشدیم.

 
*بازنگری در قرارداد‌ها برای ورود شرکت‌های بزرگ نفتی
* آقای معظمی وقتی سرپرست معاونت بین‌الملل بودند یکسری نامه دادند به 6 شرکت بزرگ نفتی. می‌خواستم بدانم الان این درخواست‌ها در چه وضعیتی است؟ شما دعوتنامه جدیدی فرستادید و آیا آنها اعلام آمادگی کردند برای حضور در ایران؟
ماجدی: من از این قضیه اطلاعی ندارم ولی آنچه مهم است این است که وزارت نفت خودش را آماده می‌کند برای بازگشت این شرکت‌های بزرگ و حتی در حال بازنگری در قراردادها هستیم. مطمئناً در ایران و خارج از ایران این قراردادها معرفی خواهند شد و قطعاً مورد استقبال شرکت‌ها قرارخواهد گرفت.
در حال اگر این تحریم‌ها برداشته شود نباید تردید کرد که سرمایه‌گذاران به ایران خواهند آمد و بایکدیگر رقابت می‌کنند.
* مذاکراتی هم با شرکت شل درخصوص بازگرداندن  پول‌های بلوکه شده ایران داشتید این مذاکرات به کجا رسید؟
ماجدی: الان از طریق کانال‌هایی مشغول مذاکره هستیم و طلب‌هایی داریم که این طلب‌ها با توجه به گشایش جدید قابل حل خواهد بود، ما در حال مذاکره هستیم تا این مسئله حل شود و قطعاً به زودی قابل حل خواهد بود.
 مذاکره ما با برخی از شرکت‌ها و کشورها برای بازگرداندن پول‌های بلوکه شده در حال انجام است. اکنون بهره‌برداری از این پول ها در مقابل کالا راحت است اما به دنبال دریافت پول هستیم و حتی برخی از این شرکت‌ها و کشورها نیز اعلام کرده‌اند که این پول را می‌خواهند پس دهند و اکنون دنبال راه حل انتقال این پول‌ها هستیم که راه حل‌های متفاوتی وجود دارد.
* دولت انگلستان اعلام کرده از پول بلوکه شده تنها می‌توان برای خرید دارو استفاده کرد. بنابراین، باید گفت این نگرانی وجود دارد که این پول بلوکه شده چه خواهد شد.
ماجدی: این‌ پول‌ها حق مسلم ما است و همه اذعان دارند این پول وجود دارد و وقتی با شل مذاکره می‌شود به این مفهوم است که ما از این پول استفاده کنیم حالا یا به شکل دارو و محصولات غذایی و یا این پول به طور نقد بازگردد.
*این سوال را از این جهت مطرح کردم زیرا برخی از دارایی‌های ایران دچار محکومیت می‌شود مثلاً یک اتفاقی در یک طرف دنیا می‌افتد و به ایران هم ربطی ندارد اما ما محکوم می‌شویم و باید این پول را هزینه کنیم و خسارت بدهیم.
ماجدی: نه این موضوع تاکنون خوشبختانه مطرح نشده است.
*رقم دارایی‌های بلوکه شده ایران محرمانه است
*الان چه مقدار دارایی بلوکه شده وجود دارد ؟ و چه قدر باید آزاد شود؟
ماجدی: هیچ عدد و رقمی نوشته نشده است و براساس گفته‌های آقای ظریف باید به جمع‌بندی برسند و مشخص شود که چه قدر از این پول‌ها آزاد خواهد شد و باید در این خصوص توافق کنند.
 تنها در این تفاهمنامه آمده است که بخشی از دارایی‌ها آزاد می‌شود که دو حالت برای آن وجود دارد یا باید گفت این بخش آنقدر عمده نبوده که اعلام شود و یا هنوز مشخص نشده است.
* الان طلب ایران از مشتری‌های آسیایی چقدر است؟
ماجدی: کلیت مطالبات مشخص و این درآمدها متعلق به دولت است. اعداد و ارقام محرمانه است و به عنوان ذخیره ارزی مطرح است و حتی این اعداد و ارقام به روز هم هست.
مثلاً وقتی بانک مرکزی می‌گوید ذخایر ارزی 100 میلیارد دلار است، قطعاً پول‌هایی که مسدود شده ولی نمی‌توان از آن استفاده کرد جز این پول است معمولاً ذخایر ما هم‌اکنون به یورو، ین و یوان است مهم این است که پول ملی ما کاهش پیدا نکند و ارزش آن از دست نرود.
این موضوع نیز حائز اهمیت است که قیمت‌گذاری نفت براساس دلار است اما دریافت وجوه آن متفاوت است و ما اکنون پول‌ها را براساس یورو، ین و یوآن دریافت می‌کنیم. نکته دیگر این است که قیمت‌های ارز متفاوت است و بانک مرکزی این ارزها را مدیریت می‌کند.
سوال:  براساس این تفاهمنامه آیا شما باید نفت را به کشورها و مشتریان قدیمی خود بفروشید یا می‌توانید مشتری جدید هم پیدا کنید و یا اصلاً به دنبال جذب مشتریان جدید هستید؟
ماجدی: مشتری‌یابی همواره وجود دارد ولی الآن اروپا از خرید نفت ایران خارج شده است.
باید گفت در بهترین حالت ممکن تنها 20 درصد از حجم  نفت ایران به اروپا صادر می شد، الان هم اگر سقف صادرات نفت ایران یک میلیون بشکه در روز است هنوز به آن سقف نتوانستیم نفت را صادر کنیم، اما آنچه که مشخص است این است که خریداران کمی حجم واردات را افزایش خواهند داد ولی مشتری یابی هموراه وجود دارد و ما نیز به دنبال جذب بازارهای جدید هستیم.
*تفاهمنامه ایران  1+5 بر دیگر قراردادهای صادرات گاز ایران به اروپا مثل سوئیس و یونان تاثیر‌گذار است.
ماجدی: مسئله صادرات گاز به اروپا همواره مطرح بوده است و الان هم مطرح است ولی آن قراردادها به این موضوع ارتباط ندارد این تفاهم‌امه چشم‌انداز خوشبینانه می‌دهد و الان امکان آن فراهم نیست، البته اگر از کشورهای اروپایی درخواست داشته باشیم ما استقبال می‌کنیم قاعدتاً شرکت‌ها به عنوان یک منبع قابل اطمینان به گاز ایران نگاه می‌کنند و هم به دنبال منافع خود هستند.
هم اکنون در شرایط تحمیل شده هستیم و ابتدا باید شرایط عادی شود تا بتوانیم راحت‌تر در بازار فعالیت کنیم.
گفت‌‌و‌گو از : محمدحسین سیف‌اللهی و علی فروزنده